DE GLAS- IN- LOOD RAMEN

Voorgeschiedenis.
Ouderen onder ons weten nog dat bij de bouw van de huidige kerk in 1929-1930 de glas- in- lood- raampanelen afkomstig uit de oude Waterstaatkerk aan de Zuidhaven (nu Almarkt) in de boogramen zijn geplaatst. Met grote zorg werden de panelen van de oude kerk uitgehakt, overgebracht en geplaatst in de boogramen waar nu de vier jaargetijden hun plaats hebben. In ieder boograam van het schip aan de kerk werden in de drie middelste banen van iedere boog figuren geplaatst. Zij stelden de twaalf apostelen voor, allen met hun eigen attributen. De buitenste banen werden passend aangevuld met glas in diezelfde trant en kleuren. Al snel bij de bezetting in 1940 kwamen de verduisterings- voorschriften af en moesten de ramen lichtdicht worden afgesloten. Van zware tengels zijn toen grote schuiven gemaakt voorzien van zwart golf- karton en wanneer er in kerk diensten waren in de vooravond of de vroege ochtend, moesten deze schuiven worden opgetrokken omdat er totaal geen licht naar buiten zichtbaar mocht zijn; dit i.v.m. oriëntatie die vijandelijke vliegtuigen daarvan zouden kunnen hebben. Deze toestand van behelpen en improviseren heeft ruim vier jaar geduurd met alle ellende en moeite van dien.
Bij de bombardementen en beschietingen in 1944, die negen dagen en nachten duurden, werd onze kerk zeer zwaar troffen en o.a. al het glaswerk totaal vernield. Met glas dat vanuit Belgie moest worden aangevoerd, werd alles zo goed als kwaad mogelijk dichtgemaakt.
Fraai was het niet want het glas was van zeer slechte kwaliteit. Vooral ook waar het betrof de kleuren, was het niet ideaal. Het was werkelijk van alles: wit, rose, lila enz. doch de ramen werden wind- en waterdicht.

De periode na 1944.
Toen de financien het toelieten, mede ook door persoonlijke giften, werden er plannen gemaakt om nieuwe glas- in- loodramen te plaatsen. Omdat Jos ten Horn, de kunstenaar van de beschilderingen in onze kerk, links en rechts zijn sporen als glazenier reeds had verdiend, werd hem de opdracht gegeven de ontwerpen voor de nieuwe ramen te maken. Bij hem ontstond het idee van de vier jaargetijden, hetgeen nogal bijval vond. Toen de ontwerpen klaar waren, werd aan de gebr. Wuisman te Breda opdracht gegeven de voorstellingen te vervaardigen. Maandenlang heeft ten Horn zelf in het atelier van Wuisman gewerkt om de goede indeling te maken, de kleuren glas uit te kiezen en het glas te beschilderen.
Door de gebr. Wuisman werd het verdere werk gedaan zoals branden, in elkaar zetten, solderen enz. Ook het inzetten ter plaatse werd door hen verzorgd. Zo kwamen de prachtige ramen in onze kerk tot stand.
Hoewel in het boekje ‘Vijftig jaar St. Bartholomeuskerk” uit 1981 een summiere beschrijving werd gegeven van de voorstellingen die de ramen weergeven, willen we bij deze bijzondere gelegenheid van de renovatie van de ramen een ruimere uitleg geven.

Om te beginnen: (redactie: met de klok mee vanaf links achter in de kerk)

Het Lente raam.

De kleuren hiervoor genomen, zijn in hoofdzaak blauw en geel, typisch frêle voorjaarskleuren.
In de middelste drie banen zien we de drie sterrenbeelden die in de betreffende maanden domineren.
Voor maart de Ram, voor april de Stier en voor mei de Tweeling.
Boven deze afbeeldingen zien we diverse tekens van genoemde sterrenbeelden.
De middelste baan bevat de afbeelding van Maria met het kind Jezus.
Dit beeld heeft ten Horn in het midden geplaatst omdat de Maria verering in de meimaand vooral naar voren komt.
De tekstband luidt: ‘Ave Maria Gratia plena dominicus tecum’ (Wees gegroet Maria vol van genade, de Heer is met U).
De hoorns van overvloed vol bloemen getuigen van mei als bloemenmaand.

Het Zomer raam.

Dat vooral in goud en geel is gemaakt, wil de gouden stralen van de zomerzon weergeven.
De drie sterrenbeelden die U daar ziet afgebeeld, zijn voor juni de Kreeft, voor juli de Leeuw en voor augustus de Maagd met daarboven weer de tekens van deze sterrenbeelden.
In de middenbaan vindt een priester, de monstrans met het H. Sacrament dragende, de hoofdplaats.
Dit in verband met het feit dat Sacramentsdag in deze periode een zeer voorname plaats inneemt en de processies voorheen grote aandacht en veel belangstelling trokken.
Ook in onze parochie is de Sacraments processie jaarlijks een manifestatie geweest. Deelname hieraan van 1000 tot 1500 parochianen in de kerk, in de tuin rond de kerk en in de tuin achter het St. Jozef gasthuis, was heel gewoon.
De tekstverband in dit raam verwerkt, vermeldt: ‘Tantum ergo sacramentum veneremu cernui’ (Eren wij dan diepgebogen een zo heilig sacrament).
De oogst van de augustus maand wordt hier weergeven door tarweschoven met enorme korenaren.

Naar de westkant kijkend zien we: (redactie: naar rechter zijbeuk kijkend)

Het Herfst raam.

Met in de drie middelste banen de volgende sterrenbeelden: voor september is de Weegschaal duidelijk uitgebeeld, voor oktober de Schorpioen en voor november de Boogschutter.
Boven deze sterrenbeelden staan, zoals overal, ook weer de tekens van sterrenbeelden.
De kleuren van dit raam zijn zeer passend voor het jaargetijde de herfst\; sombere kleuren, in hoofdzaak paars en wat daarbij past.
Typerend voor dit gedeelte van het jaar in onze streken met zijn mist, regen en druilerigheid.
In het middenvak van dit raam zien we Christus de wijnpers betreden.
Nederig als ene die in de wijnpers treedt, zoals in de Bijbel beschreven staat.
Het Christus Konings feest komt in deze periode nogal sterk naar voren en daarom vormt de nederig uitgebeelde Christus hier de hoofdfiguur.
Als zinvolle tekst zien we hier: ‘Ego sum vitis et vos palmites’ (Ik ben de wijnstok, gij de ranken).
Hoorns van overvloed gevuld met druiven getuigen van de wijnoogst in de herfst.

Tenslotte komen we bij het z.g.

Het Winter raam.

Met opzet heeft Jos ten Horn hier de kleur rood hoofdzakelijk gebruikt, waarmee hij heeft willen uitdrukken: het vuur dat in onze streken in de winter periode warmte, licht en gezelligheid brengt. Een paar brandende takkenbossen springen hierbij erg in het oog.
Verder zien we in dit raam de Steenbok voor december, de Waterman voor januari en voor februari de Vissen met ook weer de daarbij behorende tekens erboven.
U zult zich afvragen waarom het kerst gebeuren hier niet als middelpunt staat afgebeeld.
Dat komt doordat het feest van Driekoningen, dat hier de hoofdmoot vormt, in rang hoger is dan Kerstmis.
Driekoningen is het feest van de verkondiging aan de heidenen.
De tekstband vermeldt hier: ‘Ejus vidimus stellam in oriente et venimus adorare eum’ (Wij hebben zij ster in het oosten gezien en zijn gekomen om hem te aanbidden).

Deze hier voorgaand omschreven vier jaargetijden ramen zijn op een geweldige wijze geheel gerestaureerd door: Glasbewerkingsbedrijf Brabant B.V. ateliers voor gebrandschilderd glas, gestraald glas, glas mozaiëk, gevestigd te Tilburg.
Het zal wellicht duidelijk zijn dat het alleszins de moeite en kosten waard is geweest deze prachtige, unieke ramen in onze kerk te herstellen en van lexaan voorzet ramen te voorzien (tegen vandalisme), waardoor de ramen hopelijk tot in lengte van jaren behouden kunnen blijven voor ons en ….. degene die na ons komen.

Samenvattend hoop ik dat deze uitleg ertoe zal bijdrage dat de belangstelling voor deze ramen met hun zinvolle voorstellingen, meer nog dan voorheen, voor u zullen spreken. Het is echt de moeite waard een keertje in de kerk naar boven te kijken en een en ander in u op te nemen.
Namens het Comité ‘Orgel en Ramen’, hartelijk dank aan allen, die zo welke vorm dan ook hebben meegewerkt de oh zo nodige financiën bij elkaar te krijgen voor het herstel van het waardevolle bezit dat deze ramen voor onze kerk betekenen.
De Aktie was een schitterend succes en een hartverwarmens signaal uit onze parochiegemeenschap.

Kobie Schouwenaars
Coördinator Aktie comité ‘Orgel en Ramen’.

terug naar de inhoudsopgave